Levenslang is levenslang?
Levenslang is levenslang?
Drie keer levenslang op één dag
Vrijdag 20 maart 2020 hebben drie verdachten in Nederland een levenslange gevangenisstraf opgelegd gekregen, in verschillende zaken. De zogenaamde tramschutter kreeg een levenslange straf. Het Gerechtshof te Amsterdam veroordeelde twee verdachten in hoger beroep in de zaak rond de schietpartij in de Staatsliedenbuurt tot levenslang. De laatste jaren is het aantal opleggingen van een levenslange gevangenisstraf aanzienlijk toegenomen. Een straf die in de maatschappij veel discussie teweegbrengt en vragen oproept, want levenslang is in Nederland toch “maar” 25 jaar?
Is levenslang ook echt levenslang?
Artikel 10 Wetboek van Strafrecht bepaalt dat een gevangenisstraf levenslang of tijdelijk is. Ondanks dat de wetgever het nooit daadwerkelijk zo bedoeld heeft, komt het hier in de praktijk wel op neer. Levenslang is levenslang.
Sinds 1986 heeft geen enkele levenslanggestrafte in Nederland gratie meer gekregen, met uitzondering van een terminaal zieke patiënt die nog slechts één à twee weken te leven had. Gratie kan worden verleend voor gevangenisstraffen, taakstraffen en geldboetes vanaf €340,-, maar is ook mogelijk indien de rechter TBS of een ISD-maatregel oplegt. Daarbij kan alleen om gratie worden verzocht als sprake is van een definitieve uitspraak. Gratie houdt in dat een straf wordt kwijtgescholden, wordt veranderd of wordt verminderd.
Hoewel sinds 2017 het beleid is aangepast en er na 25 jaar een toetsingsmoment plaatsvindt waarin wordt bekeken of een levenslanggestrafte mag aanvangen met re-integratieactiviteiten en twee jaar later wordt bezien of de levenslanggestrafte voor gratie in aanmerking komt, blijkt dit tot op heden niets anders te zijn dan een papieren werkelijkheid. Nederland neemt hiermee in Europa een uitzonderingspositie in.
Mede dankzij een rapport van december 2019 waarin de Nationale ombudsman onder andere zijn zorgen uitte over deze procedure van herbeoordeling, staat de levenslange gevangenisstraf weer op de politieke agenda. Op 2 maart 2020 heeft de minister voor rechtsbescherming de vragen die twee Kamerleden naar aanleiding van voornoemd rapport van de Nationale ombudsman hadden gesteld, beantwoord.
Reactie Forum Levenslang
Forum Levenslang, een stichting die zich inzet voor een humane tenuitvoerlegging van de levenslange gevangenisstraf, heeft een reactie gegeven op deze antwoorden van de minister en naar de Kamerleden gestuurd. Voorts heeft het Forum verzocht om vervolgvragen te stellen en de mogelijkheid te onderzoeken om een initiatiefvoorstel in te dienen. Het doel van dit initiatiefvoorstel is een gerechtelijke procedure in het leven te roepen die verkorting van de levenslange gevangenisstraf, in de gevallen die zich ervoor lenen, mogelijk maakt.
Het is immers wenselijk een en ander aan een onafhankelijke rechter over te laten, terwijl nu van een politieke aangelegenheid sprake is.
Michelle Coster is lid van Forum Levenslang.
Heeft u vragen over een levenslange straf, over gratie of over den tenuitvoerlegging van een gevangenisstraf? Neem dan contact met ons op.
